Các nghệ nhân phải mất khoảng ba ngày để hoàn thành một chiếc panpine. (Ảnh: TTXVN)

Hà Nội (TTXVN) – Mặc dù văn hóa hiện đại đã có mặt ở khắp các bản làng miền núi, nhưng niềm đam mê với những làn điệu khèn của người đàn ông dân tộc Mông vẫn chưa bao giờ nguôi ngoai.

Khen (khèn) đã đóng một vai trò quan trọng phía Bắc trong đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào Mông ở tỉnh Hà Giang.

Được làm tỉ mỉ

Người Mông chiếm phần lớn dân số trên Cao nguyên đá Đồng Văn ở Hà giang tỉnh. Khen, một loại nhạc cụ truyền thống không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày của họ, đã tạo nên một nét độc đáo của văn hóa địa phương.

Hình dạng, cấu trúc và chức năng âm thanh của nó đã tạo nên nét độc đáo cho chiếc panpine. Đáng chú ý, âm thanh của nó phát ra từ cả thở ra và hít vào.

Mỗi cây nứa có sáu ống tre có chiều dài, chiều rộng khác nhau, xếp khít nhau, một đầu nối thành bầu. Thanh đồng (cây lau) là bộ phận duy nhất được làm bằng kim loại.

Quả bầu Panpine thường được làm bằng gỗ thông, kim giao (Nageiafleuryi) và pơ mu (Chamaecyparishodginsii).

Thanh đồng (cây lau) là bộ phận duy nhất được làm bằng kim loại. (Ảnh: TTXVN)

Tuy nhiên, không có tiêu chuẩn chung nào cho việc làm panpine mà đòi hỏi sự khéo léo, kiên nhẫn và kinh nghiệm.

Khen thường được chơi trong các lễ hội và lễ mừng năm mới của người Mông do nam thanh niên người Mông nhảy cùng một lúc để thể hiện sức mạnh, khả năng cảm thụ và kỹ năng của họ. Họ học chơi nhạc cụ khi còn nhỏ. Con trai thường vác khèn đi ruộng bậc thang hoặc đi chợ phiên.

Tại các lễ hội, những làn điệu khèn vang vọng núi rừng, thể hiện ước nguyện của đồng bào Mông. Những người đàn ông Mông chơi khèn và múa khèn đặc sắc được dân làng ngưỡng mộ. Trong các buổi lễ tang lễ, panpine thay mặt người sống nói chuyện với linh hồn người chết. Trong khi đó, ở những bữa tiệc cưới, nó gửi gắm tâm nguyện của cha mẹ đến con cái.

Bảo tồn thủ công

Mặc dù người dân địa phương đã thấy mức sống của họ được cải thiện đáng kể, nhưng họ vẫn bảo tồn nghệ thuật làm panpine. Các nghệ nhân địa phương ở các ấp vẫn tiếp tục làm nhạc cụ truyền thống.

Sủng Trái là một trong những xã ở Cao nguyên đá Đồng Văn còn lưu giữ nghề làm bánh xèo.

Sinh năm 1985, MuaMiTua bắt đầu chơi đàn tỳ bà từ năm 14 tuổi, hiện là người trẻ nhất xã Sủng Trái biết chơi đàn.

Người đàn ông cho biết niềm đam mê với panpine được nuôi dưỡng từ khi anh còn nhỏ và anh có thể tự làm panpine.

“Một khi bạn biết cách chơi panpine và hiểu các giai điệu của nó, bạn có thể tạo ra một panpine tốt”, Tua nói.

Nghệ nhân Mua Mí Tủa ở xóm Tìa Sung, xã Sủng Trái, huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang (Ảnh: TTXVN)

Trong những năm qua, được sự hỗ trợ của chính quyền địa phương, nhiều nhóm làm bánh xèo đã được thành lập, mở các lớp tập huấn nhằm bảo tồn nghề du lịch truyền thống và quảng bá cho địa phương.

Ông Phạm Quốc Lập, Trưởng phòng Văn hóa – Thông tin huyện Đồng Văn cho biết, với nỗ lực bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc trên địa bàn huyện nói chung, dân tộc Mông nói riêng, huyện Đồng Văn đã khôi phục các lễ hội truyền thống. và các làng nghề gắn với phát triển du lịch và xóa đói, giảm nghèo.

Tương truyền, xa xưa, một cặp vợ chồng già sinh được sáu người con. Khi họ mất đi, những người con khóc cạn nước mắt và thổi qua những ống tre nhỏ để kể về nỗi buồn cha mẹ mất và mất người thương. Sau đó, người Mông bắt đầu sáng tác những làn điệu cảm động để thể hiện tình cảm của họ đối với tổ tiên.

Bất chấp những thay đổi trong xã hội, người Mông vẫn gìn giữ tiếng khèn như linh hồn của nền văn hóa của họ. Nhiều người đàn ông tiếp tục làm đàn và truyền lại kỹ thuật cho những người trẻ tuổi.

Panpine đã đạt được di sản phi vật thể quốc gia tư cách của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch năm 2015./.

TTXVN