ALMATY (Reuters) – Tổng thống Kazakhstan đã tước quyền người tiền nhiệm quyền lực của mình khỏi vị trí người đứng đầu Hội đồng An ninh của đất nước vào thứ Tư sau khi những người biểu tình xông vào đốt các tòa nhà công cộng trong tình trạng bất ổn tồi tệ nhất của nước cộng hòa trong hơn một thập kỷ.

Nội các đã từ chức, nhưng điều đó không thể dập tắt được sự tức giận của những người biểu tình sau nhiều ngày bất ổn do giá nhiên liệu tăng ở quốc gia sản xuất dầu mỏ Trung Á này.

Một số người biểu tình đã hô vang các khẩu hiệu chống lại Nursultan Nazarbayev, 81 tuổi, người đã giữ được quyền lực rộng lớn kể từ khi từ chức vào năm 2019 với tư cách là người cầm quyền lâu nhất của một nhà nước thuộc Liên Xô cũ.

Người kế nhiệm được chọn lọc kỹ càng của Nazarbayev, Chủ tịch Kassym-Jomart Tokayev, cho biết ông đã đảm nhận vị trí người đứng đầu đầy quyền lực của Hội đồng Bảo an, một vị trí mà Nazarbayev vẫn giữ.

Cựu tổng thống vẫn được coi là lực lượng chính trị chính ở Nur-Sultan, thủ đô hoa lá mang tên ông. Người ta tin rằng gia đình ông kiểm soát một phần lớn nền kinh tế.

Trong một bài phát biểu trên truyền hình, Tokayev không đề cập đến tên của Nazarbayev. Cựu tổng thống đã không được nhìn thấy hoặc nghe thấy trước công chúng kể từ khi các cuộc biểu tình bắt đầu.

Với việc internet bị đóng cửa trên khắp Kazakhstan sau tình hình bất ổn, không thể xác định liệu việc Nazarbayev bị loại khỏi chức vụ Hội đồng Bảo an có làm hài lòng những người biểu tình hay không. Tokayev cũng loại cháu trai của Nazarbayev khỏi vị trí số hai trong Ủy ban An ninh Nhà nước, cơ quan kế nhiệm KGB thời Liên Xô.

Một chương trình phát sóng trực tiếp trên Instagram của một blogger người Kazakhstan cho thấy ngọn lửa bùng cháy trong văn phòng của thị trưởng thành phố chính, Almaty, với tiếng súng dường như nghe thấy gần đó. Các video đăng trực tuyến cho thấy văn phòng công tố viên gần đó bốc cháy.

Trước đó, vào hôm thứ Tư, các nhà báo của Reuters đã nhìn thấy hàng ngàn người biểu tình tiến về trung tâm thành phố Almaty, một số đi trên một chiếc xe tải lớn. Lực lượng an ninh, mặc mũ bảo hiểm và đeo khiên chống bạo động, bắn hơi cay và lựu đạn.

Cảnh sát trưởng thành phố cho biết Almaty đã bị tấn công bởi “những kẻ cực đoan và cực đoan”, những người đã đánh đập 500 dân thường và cướp phá hàng trăm cửa hàng.

Tình trạng khẩn cấp đã được ban bố ở Nur-Sultan, Almaty và tỉnh miền tây Mangstu, nơi các cuộc biểu tình nổ ra đầu tiên.

Các nhà báo của Reuters báo cáo rằng Internet đã bị đóng cửa khi tình trạng bất ổn lan rộng. Netblocks, một trang web theo dõi kết nối internet toàn cầu, cho biết Kazakhstan đang “rơi vào tình trạng mất điện toàn quốc”.

“Lão đại, cút đi!”

Mặc dù tình trạng bất ổn là do giá nhiên liệu cao, nhưng có dấu hiệu cho thấy những nhu cầu chính trị rộng lớn hơn.

Đoạn video cho thấy cảnh sát và các quan chức an ninh trong trang phục dân sự giải tán một nhóm nhỏ người biểu tình ở thành phố Shymkent, đưa những người đàn ông ra ngoài và đẩy họ vào một chiếc xe và xe tải màu trắng của cảnh sát trong khi một số người hô vang “Nazarbayev, rời đi!”

Và tại thành phố Aktobe, điều xuất hiện là hàng trăm người biểu tình tập trung tại một quảng trường và hô vang: “Ông già, bỏ đi!”. Một đoạn video được đăng trực tuyến cho thấy cảnh sát sử dụng vòi rồng và bom âm thanh chống lại những người biểu tình gần văn phòng thị trưởng ở đó.

Sau khi chấp nhận đơn từ chức của nội các, Tokayev đã ra lệnh cho các quyền bộ trưởng lùi việc tăng giá nhiên liệu, vốn đã làm tăng gấp đôi chi phí LPG kể từ đầu năm. Khí đốt được sử dụng rộng rãi để cung cấp năng lượng cho các phương tiện giao thông ở Kazakhstan vì giá chính thức rẻ hơn nhiều so với xăng.

Danh tiếng về sự ổn định chính trị của Kazakhstan dưới thời Nazarbayev đã giúp thu hút hàng trăm tỷ đô la đầu tư nước ngoài vào các ngành công nghiệp dầu mỏ và khoáng sản.

Tình trạng hỗn loạn đã chứng kiến ​​giá trái phiếu bằng đồng đô la của Kazakhstan giảm gần 6 xu, mức chào mua tồi tệ nhất kể từ đỉnh điểm của sự sụp đổ thị trường vào năm 2020 sau khi bắt đầu đại dịch COVID-19. Đọc thêm

Các nhà phân tích chính trị cho biết lớp vỏ bên ngoài của sự ổn định ẩn chứa sự tức giận của thế hệ trẻ, những người đã phủ nhận sự tự do hóa từng thấy ở các nước thuộc Liên Xô cũ khác.

Tim Ash, chiến lược gia thị trường mới nổi tại BlueBay Asset Management cho biết: “Tôi nghĩ rằng có một sự thất vọng tiềm ẩn ở Kazakhstan vì thiếu dân chủ.

“Những người Kazakhstan trẻ tuổi hiểu biết về Internet, đặc biệt là ở Almaty, có khả năng muốn các quyền tự do tương tự như người Ukraine, người Gruzia, người Moldova, người Kyrgyzstan và người Armenia, những người cũng bày tỏ sự thất vọng trong nhiều năm với các chế độ độc tài.”

Kazakhstan là một đồng minh thân cận của Nga. Điện Kremlin cho biết họ mong nước này nhanh chóng giải quyết các vấn đề nội bộ, đồng thời cảnh báo các nước khác không nên can thiệp.

Kazakhstan đang vật lộn với áp lực giá cả gia tăng. Lạm phát gần mức 9% hàng năm vào cuối năm ngoái – mức cao nhất trong hơn 5 năm – buộc ngân hàng trung ương phải tăng lãi suất lên 9,75%.

Báo cáo bổ sung của Pavel Mikheev, Maria Gordeeva, Tamara Fall và Karen Stroecker; Viết bởi Olsas Oiseov, Mark Trevelyan, Peter Graf; Biên tập bởi Nick McPhee, Angus McSwan và Timothy Heritage

Tiêu chí của chúng tôi: Các Nguyên tắc Tin cậy của Thomson Reuters.