Sản phẩm đóng gói được lắp ráp tại xưởng tại Nhựa Duy Tân. – Ảnh do công ty cung cấp

Bởi Lý Lý Cao

HÀ NỘI – Năm 2024 đánh dấu sự khởi đầu của Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR), hứa hẹn một tương lai tươi sáng cho ngành tái chế bị lãng quên từ lâu.

Bắt đầu từ ngày 1 tháng 1, một số doanh nghiệp sản xuất và nhập khẩu sẽ chịu trách nhiệm tái chế lốp xe, pin, dầu nhờn, vật liệu đóng gói và các sản phẩm cụ thể khác. Những trách nhiệm này tuân theo Đạo luật bảo vệ môi trường và Nghị định số. 08/2022/ND-CP nhằm giải quyết các vấn đề về môi trường.

Theo quy định mới, các nhà nhập khẩu, doanh nghiệp bán hàng tiêu dùng tại thị trường nội địa sẽ phải thu tín chỉ thải từ các đơn vị thu gom được chỉ định theo tỷ lệ quy định. Người bán phải chứng minh khả năng thu gom của mình để đáp ứng các yêu cầu này. Tỷ lệ tái chế chất thải có thể được sửa đổi sau ba năm.

Do đó, EPR, được coi là chính sách quản lý chất thải mang tính cách mạng, cung cấp giải pháp khả thi về mặt tài chính để giải quyết các vấn đề về chất thải đồng thời thúc đẩy sự phát triển của ngành tái chế.

Thông qua việc thực thi luật môi trường và khung pháp lý về tái chế, các doanh nghiệp đang có những bước đi quan trọng. Ví dụ, các đối thủ cạnh tranh chính đã phát triển Hệ thống Tái chế Bao bì Việt Nam (PRO Vietnam) để tạo ra một hệ sinh thái mạnh mẽ cho việc thu gom và tái chế bao bì trong nước, giảm tác động đến môi trường.

Trong khi đó, các thương hiệu toàn cầu như Coca-Cola, Unilever và FrieslandCampina tích cực hợp tác với các công ty tái chế để đảm bảo mục tiêu phát triển bền vững.

Nhu cầu về vật liệu tái chế rõ ràng đang tăng lên.

Rào cản sẽ không giảm

Bất chấp cơ hội ngày càng tăng trong lĩnh vực tái chế, các doanh nghiệp Việt Nam phải đối mặt với thách thức trong việc khai thác các cơ hội này và có nguy cơ mất thị phần trong nước.

Thật vậy, việc thực hiện cơ chế EPR để thực thi các quy định tái chế sản phẩm và bao bì phải đối mặt với những thách thức đáng kể.

Thiếu hướng dẫn rõ ràng về chi phí tái chế là vấn đề đau đầu của các nhà sản xuất.

Các nhà sản xuất có ba lựa chọn để thực hiện trách nhiệm của mình: tổ chức tái chế tại nhà, thuê bên thứ ba tái chế hoặc tài trợ cho Quỹ Bảo vệ Môi trường Việt Nam.

Quách Thị Xuân, điều phối viên của Liên minh Việt Nam Không Rác thải, cho biết các quy định chi tiết thực hiện EPR như phân bổ chi phí tái chế và hướng dẫn sử dụng các khoản đóng góp tài chính vẫn chưa được công bố.

Trong khi nhiều doanh nghiệp cho rằng các quy định về chi phí tái chế (Fs) là cao thì Bộ Tài nguyên và Môi trường (MONRE) cho biết đây là mức hợp lý để trang trải chi phí tái chế tại Việt Nam.

Trong bối cảnh kinh tế trong nước và toàn cầu gặp khó khăn hiện nay, các doanh nghiệp thường ưa chuộng lựa chọn đơn giản là đóng góp tài chính cho quỹ như một hình thức đánh thuế.

Đá lát đường được làm từ rác thải nhựa tái chế tại tỉnh Khánh Hà. – Ảnh VNA/VNS Fan Châu

Xuân cho biết thêm, Việt Nam cũng thiếu chính sách để thúc đẩy hiệu quả thị trường tái chế.

Chuan cho biết: “Không có quy định bắt buộc nào về yêu cầu hàm lượng tái chế tối thiểu”. Tin tức Việt Nam.

“Ví dụ, trong ngành tái chế nhựa, không có quy định bắt buộc phải sử dụng nhựa tái chế.

“Ngược lại, các nước khác lại có quy định yêu cầu tỷ lệ nhựa tái chế tối đa được sử dụng để sản xuất sản phẩm mới là 30%. Đáng tiếc là những quy định này vẫn chưa được ban hành ở Việt Nam.

Trong khi đó, ngành tái chế của nước này đã lạc hậu và thiếu cơ sở hạ tầng đầy đủ, khiến thách thức càng trở nên trầm trọng hơn.

Hoạt động tái chế ở Việt Nam vẫn còn mang tính thủ công, quy mô nhỏ, chưa đáp ứng yêu cầu chất lượng để sử dụng trong sản xuất các sản phẩm tái chế xuất khẩu.

Chuan cho biết: “Có một số sản phẩm như pin và ắc quy chưa thể tái chế được”.

“Đối với các sản phẩm như nhựa, bao bì và đồ điện tử, chúng tôi có khả năng tái chế chúng, nhưng cơ sở hạ tầng của chúng tôi còn yếu và tỷ lệ tái chế vẫn chưa đủ”.

Điều này ảnh hưởng đến giá cả và nguồn cung sản phẩm tái chế, làm giảm khả năng cạnh tranh của các công ty tái chế trong nước.

Thêm chính sách động viên

Juan cho biết các chính sách nên được sửa đổi để các nhà sản xuất và nhập khẩu chỉ có thể lựa chọn các phương pháp thu gom và tái chế thay vì đóng góp tài chính.

Để tăng giá trị của bao bì sau tiêu dùng thông qua tái chế, cần thiết lập các tiêu chuẩn và quy định để tăng cường thiết kế theo định hướng tái chế.

Các chính sách nên quy định hàm lượng tái chế tối thiểu, thúc đẩy việc sử dụng vật liệu tái chế và khuyến khích đầu tư vào cơ sở hạ tầng và công nghệ tái chế chất lượng cao.

Ngoài ra, việc thúc đẩy các làng tái chế và đảm bảo tuân thủ môi trường sẽ tạo ra một sân chơi bình đẳng cho tất cả các doanh nghiệp tái chế.

Việt Nam nên công bố lộ trình rõ ràng về tỷ lệ tái chế bắt buộc quy định tại Nghị định 08/2022/ND-CP để chuẩn bị cho các công ty tái chế, cải tiến công nghệ và mở rộng hoạt động. Kế hoạch nên phác thảo các mức tăng dần trong nhiều năm và chỉ định năm mà mục tiêu 100% sẽ đạt được.

“Tôi cũng tin rằng các quy định về phân loại chất thải rắn có thể được thực hiện tại nguồn và hạn chế việc nhập khẩu phế liệu từ nước ngoài cho mục đích sản xuất”, ông Juan nói khi đề cập đến việc sử dụng phế liệu trong nước làm nguyên liệu đầu vào cho ngành tái chế của Việt Nam.

Hiện nay, nhiều nhà nhập khẩu toàn cầu quy định rằng sản phẩm chứa khoảng 30-60% hàm lượng tái chế. Để đáp ứng những nhu cầu này, các doanh nghiệp ở Việt Nam dựa vào việc nhập khẩu một lượng đáng kể vật liệu tái chế từ các nước khác như Trung Quốc.

“Nếu chúng ta có thể kiểm soát phế liệu nhập khẩu, điều đó sẽ khuyến khích việc sử dụng chất thải tái chế trong nước và khuyến khích sự phát triển của ngành tái chế.”

Nâng cao nhận thức của người tiêu dùng cũng quan trọng không kém vì nó ảnh hưởng đến thị trường và sở thích của người tiêu dùng.

Chuan cho biết thêm: “Đối với các sản phẩm làm từ vật liệu tái chế, người tiêu dùng vẫn có thể e ngại khi nhìn vào bao bì được tuyên bố làm từ 100% vật liệu tái chế”. – VNS

Bộ Tài nguyên và Môi trường (MONRE) ngày 21/2 đã công bố danh sách 24 cơ sở tái chế có khả năng tái chế các loại vật liệu, vật liệu đóng gói khác nhau. Trong số các công ty được thông báo ban đầu, 7 công ty có khả năng tái chế pin và ắc quy, 3 công ty có thể tái chế dầu bôi trơn và 4 công ty chuyên tái chế các sản phẩm điện và điện tử. Các công ty còn lại tập trung tái chế bao bì, thùng carton. Có hai hệ thống được công nhận để tái chế. Hiệp hội các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM) tại tỉnh Vĩnh Phúc được phép tái chế các mặt hàng như ắc quy, ắc quy, lốp, dầu nhớt và xe cộ, trong khi PRO Việt Nam tại TP.HCM được phép tái chế bao bì.